طرح بنزین سه‌نرخی در آستانه تصمیم نهایی / سیگنال‌های تازه از سناریوی سال ۱۴۰۵

به گزارش اطلاع با ما ، بنزین سه‌نرخی : زهرا علی‌اکبری– در حالی‌که مقامات دولتی بارها افزایش قیمت بنزین را تکذیب کرده‌اند، گزارش‌ها از بررسی چندین سناریو در جلسات سازمان برنامه و بودجه خبر می‌دهد. به نظر می‌رسد دولت در سال ۱۴۰۵ قصد دارد با اجرای طرحی سه‌نرخی یا حتی چهارنرخی، از فشار ناترازی شدید سوخت بکاهد و از افزایش واردات جلوگیری کند.

بنزین؛ کالایی اقتصادی با بار سیاسی

بنزین همواره در ایران فراتر از یک کالای مصرفی، عنصری سیاسی و حساس در افکار عمومی بوده است. از دولت خاتمی تا امروز، هر تغییر قیمتی در این حوزه با واکنش‌های اجتماعی گسترده همراه بوده است. تجربه سال‌های ابتدایی دهه ۸۰ نشان داد که حتی سیاست‌های تثبیت قیمت‌ها نیز نه‌تنها از تورم جلوگیری نکرد، بلکه سه سال بعد با سهمیه‌بندی بنزین، زمینه بازگشت به اصلاحات قیمتی فراهم شد.

ناترازی بنزین به مرز هشدار رسید

آمارهای رسمی حاکی است که در نیمه نخست سال جاری، مصرف بنزین روزانه به بیش از ۱۳۲ میلیون لیتر رسیده، در حالی که ظرفیت تولید داخلی حدود ۱۱۰ میلیون لیتر است. به این ترتیب، کشور با ناترازی حدود ۲۲ تا ۲۵ میلیون لیتر در روز روبه‌روست؛ رقمی که بار مالی سنگینی برای دولت ایجاد می‌کند.
در کنار مصرف بالای خودروهای داخلی و کندی نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی، فشار بر منابع ارزی برای واردات سوخت نیز افزایش یافته است.

گزینه‌های روی میز دولت

در جلسات کارشناسی چند سناریو برای کنترل مصرف و جبران ناترازی بررسی شده است:

واردات محدود بنزین سوپر و عرضه آن با نرخ آزاد در محدوده ۴۰ تا ۶۰ هزار تومان برای خودروهای لوکس؛

افزایش نرخ عمومی بنزین به محدوده ۵ تا ۷ هزار تومان (که فعلاً استقبال کمی از آن شده است)؛

اجرای طرح بنزین سه‌نرخی که بیش از سایر گزینه‌ها مورد توجه قرار گرفته است.

در مدل سوم، بنزین سهمیه‌ای ۱۵۰۰ تومانی و آزاد ۳۰۰۰ تومانی حفظ می‌شود اما خرید بیشتر از سقف تعیین‌شده، تنها با کارت جایگاه و به نرخ حدود ۷۵۰۰ تومان ممکن خواهد بود.

رضا سپهوند، دبیر کمیسیون انرژی مجلس، تأیید کرده که این طرح در دولت در دست بررسی است و «نرخ سوم» برای تصویب نهایی به شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی پیشنهاد شده است.

احتمال اضافه شدن نرخ چهارم

منابع نزدیک به سازمان برنامه و بودجه می‌گویند اگر واردات بنزین سوپر به‌طور رسمی آغاز شود، نرخ چهارم نیز برای این نوع سوخت در نظر گرفته می‌شود. در این صورت، ساختار قیمت بنزین به شکل زیر خواهد بود:

بنزین سهمیه‌ای: ۱۵۰۰ تومان

بنزین آزاد: ۳۰۰۰ تومان

بنزین نرخ سوم: ۷۵۰۰ تومان

بنزین وارداتی (سوپر): ۴۰ تا ۶۰ هزار تومان

کارشناسان معتقدند چنین مدلی می‌تواند بخشی از فشار مالی دولت را کاهش دهد و هم‌زمان از شوک تورمی جلوگیری کند.

سایه وعده‌های انتخاباتی بر تصمیم بنزینی

یکی از دلایل احتیاط دولت در اعلام تغییر قیمت، وعده‌ی رئیس‌جمهور مبنی بر «غافلگیر نکردن مردم» است. تجربه آبان ۱۳۹۸ همچنان در ذهن جامعه تازه است و دولت تلاش دارد هرگونه تصمیم قیمتی را با آماده‌سازی افکار عمومی اجرا کند.

از هدفمندی تا امروز؛ مسیر نیمه‌تمام اصلاح قیمت

اگر قانون هدفمندی یارانه‌ها طبق برنامه سال ۱۳۸۹ ادامه می‌یافت، امروز قیمت بنزین باید حدود ۲۰ هزار تومان می‌بود. اما توقف تدریجی این مسیر باعث شده شکاف قیمتی عمیق شود و کشور با یارانه پنهان سنگین در بخش انرژی مواجه گردد.

با وجود تکذیب رسمی هرگونه افزایش قیمت، شواهد نشان می‌دهد دولت در آستانه‌ی تصمیمی مهم قرار دارد. احتمالاً در بودجه سال ۱۴۰۵، نرخ سوم بنزین به‌صورت رسمی معرفی می‌شود و ساختار یارانه‌ای این کالای استراتژیک وارد مرحله‌ای تازه خواهد شد. تجربه گذشته نشان داده تأخیر در اصلاح قیمتی، نه‌تنها از بحران نمی‌کاهد بلکه هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی بیشتری به همراه دارد.

این گزارش بر پایه بررسی‌های تحریریه اطلاع باما و مرور داده‌های منتشرشده در رسانه‌های کشور تنظیم شده است.