تورم تولیدکننده، زنگ خطر رکود تورمی | آینه واقعی فشار بر تولید

به گزارش اطلاع با ما، تورم تولیدکننده – طبق اعلام مرکز آمار ایران، شاخص قیمت تولیدکننده بخش صنعت در خرداد ۱۴۰۴ به عدد ۱۷۵۸.۰ رسید. این رقم نشان‌دهنده رشد ماهانه ۲.۴ درصد و افزایش ۴۴.۴ درصدی نسبت به خرداد سال گذشته است. تورم سالانه تولیدکننده صنعت نیز به ۳۴.۴ درصد رسیده که نسبت به اردیبهشت‌ماه ۱.۵ واحد درصد افزایش یافته است.

افزایش مداوم این شاخص، هشداری جدی برای آینده بازار مصرف، اشتغال، و سرمایه‌گذاری در کشور است. تورم تولیدکننده که به عنوان شاخص پیش‌نگر در اقتصاد شناخته می‌شود، معمولاً پیش از تورم مصرف‌کننده تغییر می‌کند و مسیر آتی قیمت‌ها را نمایان می‌سازد.

چرا تورم تولیدکننده اهمیت دارد؟

تورم تولیدکننده (PPI) میانگین تغییر قیمت کالاهایی را اندازه‌گیری می‌کند که تولیدکنندگان بابت فروش داخلی دریافت می‌کنند. برخلاف تورم مصرف‌کننده که انتهای زنجیره قیمت‌گذاری را نشان می‌دهد، تورم تولیدکننده در ابتدای این زنجیره قرار دارد و می‌تواند تغییرات آتی در بازار مصرف را پیش‌بینی کند.

هرگونه افزایش در PPI معمولاً پس از چند هفته به بازار مصرف منتقل می‌شود و سبب افزایش قیمت کالاهای نهایی و تورم عمومی می‌گردد. در نتیجه، افزایش شدید تورم تولیدکننده، آژیر خطر اولیه برای ورود اقتصاد به رکود تورمی است.

علل اصلی جهش تورم تولیدکننده در ایران

1. افزایش بهای مواد اولیه

صعود قیمت مواد اولیه مانند فلزات، محصولات پتروشیمی، نهاده‌های کشاورزی و مواد معدنی، یکی از اصلی‌ترین عوامل رشد شاخص PPI است. در اقتصادهایی مانند ایران که به واردات وابسته‌اند، نوسان در بازارهای جهانی به سرعت در داخل تأثیرگذار می‌شود.

2. رشد نرخ ارز و دلار

افزایش نرخ ارز، هزینه واردات ماشین‌آلات، مواد اولیه و فناوری را بالا برده است. حتی تولیدکنندگانی که منابع داخلی مصرف می‌کنند، به دلیل انتظارات تورمی و فشار روانی بازار، ناگزیر به افزایش قیمت محصولات هستند.

3. افزایش نرخ انرژی و حمل‌ونقل

هرگونه تغییر در تعرفه حامل‌های انرژی یا حذف یارانه‌ها، مستقیم بر قیمت نهایی اثر دارد. افزایش هزینه حمل‌ونقل نیز یکی از عوامل پنهان اما تأثیرگذار در رشد تورم تولیدکننده است.

4. اختلال در زنجیره تأمین

تحریم‌ها، قوانین متغیر گمرکی و مشکلات لجستیکی باعث کند شدن یا قطع زنجیره تأمین شده‌اند که به کمیابی مواد اولیه و افزایش قیمت‌ها انجامیده است.

5. هزینه‌های سربار تولید

افزایش مالیات‌ها، بیمه کارگری، هزینه مجوزها و سایر تعهدات قانونی باعث رشد هزینه‌های غیرمستقیم تولید شده و بنگاه‌های کوچک و متوسط را تحت فشار مضاعف قرار داده است.

6. انتظارات تورم تولیدکننده

پیش‌بینی افزایش بیشتر قیمت‌ها در آینده، تولیدکنندگان را وادار می‌کند از هم‌اکنون قیمت محصولات خود را بالا ببرند. این موضوع به شکل تورم روانی در زنجیره تولید عمل می‌کند.

 ۵ پیامد تورم تولیدکننده بر اقتصاد

انتقال مستقیم به تورم مصرف‌کننده: افزایش هزینه تولید دیر یا زود به بازار مصرف سرایت می‌کند.

کاهش رقابت‌پذیری محصولات داخلی: قیمت بالای تمام‌شده، صادرات را کاهش می‌دهد و بازار داخل را در برابر کالاهای خارجی ناتوان می‌سازد.

رکود تورمی: افزایش قیمت‌ها در کنار افت تقاضا باعث کاهش تولید، تعطیلی کارخانه‌ها و افزایش بیکاری می‌شود.

فرار سرمایه به بازارهای غیرمولد: کاهش جذابیت تولید باعث هدایت سرمایه‌ها به بازارهایی مانند طلا، ارز و زمین می‌شود.

بیکاری و خروج بنگاه‌های کوچک از بازار: واحدهای کوچک و متوسط به دلیل کاهش سود و افزایش هزینه، تعطیل می‌شوند.

کدام صنایع بیشتر آسیب دیده‌اند؟

بررسی داده‌های خرداد ۱۴۰۴ نشان می‌دهد:

ساخت محصولات غذایی با رشد ماهانه ۷.۹ درصدی و سالانه ۷۴.۲ درصدی، پیشتاز تورم است.

ساخت نوشیدنی‌ها با تورم سالانه ۵۰ درصد نیز در وضعیت بحرانی قرار دارد.

صنایع حمل‌ونقل و فرآورده‌های نفتی در رکودند (تورم کمتر از ۱ درصد یا منفی).

ساخت مصنوعات غیراساسی نیز با تورم ۱۹.۴ درصدی دچار افت تقاضا شده است.

سیاست‌گذاری اقتصادی در برابر تورم تولیدکننده

در حالی‌که سیاست‌گذاران معمولاً تمرکز خود را بر مهار تورم مصرف‌کننده قرار می‌دهند، تورم تولیدکننده باید به عنوان شاخص هشدار حیاتی در سیاست‌گذاری مورد توجه قرار گیرد.

اگر فشار بر تولید نادیده گرفته شود، حتی با سرکوب مصنوعی قیمت‌ها در بازار مصرف، پایه‌های تولید داخلی آسیب خواهند دید. در نتیجه، تورم ساختاری و رکود اقتصادی اجتناب‌ناپذیر می‌شود.

نتیجه‌گیری و توصیه سیاستی:

افزایش تورم تولیدکننده در ایران نشانه‌ای آشکار از بحران ساختاری در بخش تولید است. سیاست‌گذاران باید به‌جای سرکوب قیمتی، با کاهش هزینه‌های سربار، ثبات ارزی، حذف مقررات مزاحم، و حمایت هدفمند از صنایع اولویت‌دار، شرایط را برای حفظ رقابت‌پذیری تولید فراهم کنند.

همچنین، رصد مستمر شاخص PPI، شفاف‌سازی داده‌ها، و تحلیل بخش‌بندی شده صنایع می‌تواند به پیش‌بینی دقیق‌تر بحران‌ها کمک کند. اقتصاد مولد، بدون کنترل تورم تولیدکننده، ممکن نیست.

این گزارش بر پایه بررسی‌های تحریریه اطلاع باما و مرور داده‌های منتشرشده در رسانه‌های کشور تنظیم شده است.