حذف صفر از پول ملی؛ واقعاً اصلاح اقتصادی یا فقط تغییری روی کاغذ؟

به گزارش اطلاع با ما ، اصلاح اقتصادی: «حذف صفر از پول ملی» اگر بدون اصلاحات ساختاری انجام شود، تنها تغییری ظاهری است. تجربه کشورهایی مانند ترکیه و برزیل نشان می‌دهد موفقیت این سیاست در گرو انضباط مالی، استقلال بانک مرکزی و کنترل پایدار تورم است.

حذف صفر از پول ملی سال‌هاست به‌عنوان یکی از گزینه‌های سیاست‌گذاران برای بازگرداندن ثبات اقتصادی مطرح می‌شود. اما آیا این اقدام می‌تواند واقعاً به اصلاح اقتصاد کمک کند یا تنها ظاهری از تغییر را به نمایش می‌گذارد؟

در نگاه نخست، این سیاست ابزاری برای ساده‌سازی مبادلات، کاهش حجم اعداد در محاسبات و تسهیل سیستم‌های بانکی به‌نظر می‌رسد. اما در واقعیت، اثرگذاری آن به مجموعه‌ای از اصلاحات عمیق اقتصادی و نهادی وابسته است.

دلایل و اهداف حذف صفر از پول ملی

کشورها معمولاً زمانی به سراغ حذف صفر می‌روند که تورم‌های مزمن ارزش پول را کاهش داده و انجام تراکنش‌ها را دشوار کرده است.
در چنین شرایطی، اسکناس‌هایی با ارقام نجومی نه‌تنها از نظر حسابداری و چاپ پرهزینه‌اند، بلکه اثر روانی منفی بر مردم دارند و حس «بی‌ارزشی پول ملی» را القا می‌کنند.

افزون بر این، دولت‌ها از این اقدام برای بازسازی وجهه بین‌المللی پول خود نیز بهره می‌برند؛ چرا که واحد پولی با صفرهای کمتر، از نظر ظاهری با ثبات‌تر به نظر می‌رسد.

الگوهای موفق؛ وقتی حذف صفر پایان تورم بود

ترکیه در سال ۲۰۰۵ شش صفر از لیر حذف کرد. اما این اقدام نتیجه‌ی سال‌ها اصلاحات مالی و پولی بود. دولت ترکیه پیش از آن تورم را تک‌رقمی کرده و استقلال بانک مرکزی را تقویت کرده بود. حذف صفر در ترکیه جشن پیروزی بر تورم بود، نه آغاز مبارزه با آن.

برزیل نیز با اجرای «طرح رئال» در سال ۱۹۹۴، پس از دهه‌ها تورم افسارگسیخته، با حذف سه صفر و طراحی واحد پولی جدید توانست تورم را از بیش از دو هزار درصد به زیر ده درصد کاهش دهد. رمز موفقیت برزیل، اجرای همزمان اصلاحات ساختاری، کنترل هزینه‌ها و ارتباط شفاف با مردم بود.

رومانی هم در مسیر پیوستن به اتحادیه اروپا، با حذف چهار صفر از لئوی رومانیایی و هدف‌گذاری تورم توانست ثبات مالی ایجاد کند و سرمایه‌گذاری خارجی جذب نماید.

شکست‌ها؛ وقتی صفرها دوباره برگشتند

نمونه‌های ناموفق این سیاست، هشدارهای تاریخی مهمی هستند. زیمبابوه در فاصله ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۹ چندین بار صفر از پول خود حذف کرد، اما به دلیل تداوم چاپ پول و نبود انضباط مالی، هر بار تورم بازگشت. در نهایت، پول ملی این کشور کاملاً از گردش خارج شد.

در روسیه پس از بحران مالی ۱۹۹۸، حذف سه صفر تنها برای تسهیل محاسبات مفید بود و نتوانست ثبات اقتصادی ایجاد کند، زیرا تورم و نوسانات قیمتی ادامه یافت.

سیاست‌های مکمل؛ پیش‌شرط‌های حیاتی موفقیت

تجربه جهانی نشان می‌دهد موفقیت حذف صفر از پول ملی در گرو چهار شرط کلیدی است:

ثبات اقتصاد کلان: قبل از اجرای طرح، نرخ تورم باید به سطحی پایدار و تک‌رقمی برسد.

انضباط مالی دولت: دولت باید از تأمین کسری بودجه از طریق چاپ پول یا استقراض از بانک مرکزی خودداری کند.

استقلال بانک مرکزی: سیاست‌های پولی باید فارغ از فشارهای سیاسی و بر اساس اهداف کنترل تورم اجرا شوند.

اعتمادسازی عمومی: اجرای کمپین اطلاع‌رسانی شفاف برای جلوگیری از افزایش قیمت‌ها در دوره گذار حیاتی است.

چشم‌انداز ایران؛ فرصتی برای بازسازی اعتماد اقتصادی

ایران سال‌هاست با تورم مزمن و کاهش ارزش ریال مواجه است. در چنین فضایی، حذف صفر از پول ملی می‌تواند بخشی از مسیر اصلاح اقتصادی باشد — اما تنها در صورتی که به‌عنوان بخشی از یک برنامه جامع اصلاحات ساختاری اجرا شود.

در گام نخست، مهار پایدار تورم، کنترل نقدینگی و انضباط مالی باید در اولویت قرار گیرد. سپس، با آماده‌سازی فنی، اطلاع‌رسانی گسترده و اجرای تدریجی طرح، می‌توان این اقدام را به فرصتی برای بازسازی اعتماد مردم به اقتصاد تبدیل کرد.

جمع‌بندی؛ اصلاح واقعی یا حرکت نمایشی؟

حذف صفر از پول ملی، اگر بدون زمینه‌سازی مناسب اجرا شود، تنها تغییری در ظاهر ارقام است و هیچ تأثیری بر واقعیت تورم، درآمد یا قدرت خرید ندارد. اما اگر در بستر اصلاحات اقتصادی و مالی گسترده انجام گیرد، می‌تواند نمادی از آغاز یک دوره جدید ثبات و رشد اقتصادی باشد.

بنابراین، پرسش اصلی همچنان باقی است:
آیا حذف صفر در ایران، آغازی برای تحول خواهد بود یا صرفاً اقدامی نمادین در میانه‌ی تورم‌های تکراری؟

این گزارش بر پایه بررسی‌های تحریریه اطلاع باما و مرور داده‌های منتشرشده در رسانه‌های کشور تنظیم شده است.