واقعیت‌ها و پیامدها تفاهم‌ نامه همکاری امنیتی عراق و ترکیه

به گزارش اطلاع با ما  تفاهم‌ نامه همکاری امنیتی عراق و ترکیه- در ۱۵ اوت ۲۰۲۴ یادداشت تفاهم‌ همکاری امنیتی- نظامی و مبارزه با تررورسیم میان عراق و ترکیه و در چارچوب توافقنامه‌راهبردی همکاری مشترک بین دو کشور امضاء شد.

از مهم‌ترین اهداف یادشده در این نفاهم‌نامه می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

رسیدگی به نگرانی‌های امنیتی دو کشور
از بین بردن تهدیدات امنیتی گروه‌های تروریستی و ممنوعه علیه دو کشور
احترام متقابل به حاکمیت و امنیت مرزها
پایان دادن به حضور نظامی ترکیه در خاک عراق
توقف نقض امنیت در تمام اشکال آن

زمینه‌های همکاری ذکر شده در تفاهم‌نامه شامل موارد ذیل است:

آموزش نظامی و آموزش انتظامی
مبارزه با تروریسم و مقابله با تهدیدات مختلف تروریستی
امنیت مرز مشترک
مبارزه با مهاجرت غیرقانونی از مرزهای مشترک
حل‌وفصل مسئله تروریست‌های خارجی
مبارزه با مواد مخدر و قاچاق برون مرزی
تبادل اطلاعات اطلاعاتی
ایجاد مرکز هماهنگی مشترک امنیتی فرامرزی

 تقویت همکاری‌ها در زمینه صنایع نظامی

علاوه بر موارد فوق، بر اساس این تفاهم نامه، یگاه زلیکان در بعشیقه واقع در شمال شرق استان نینوا به نیروهای مسلح عراق تحویل و تبدیل  به یک مرکز آموزشی مشترک تبدیل می شود و  دو مرکز امنیتی برای هماهنگی و آموزش نیروهای عراقی ایجاد می شود. ترکیه در این تفاهم‌نامه توانست زمینه‌های نگرانی امنیتی خود را با ایجاد تفاهم مشترک مبنی بر تروریستی خواندن (پ.ک.ک) مرتفع سازد. از سوی دیگر عراق به دنبال حل اختلافات خود با ترکیه است تا بتواند پروژه جاده توسعه را به سرانجام برساند. یکی از اهداف راهبردی عراق از امضای این تفاهم‌نامه تعیین چارچوب حضور نیروهای ترکیه در خاک این کشور و نظارت بر عملیات آن‌ها است.

 نیازهای امنیتی ترکیه

ترکیه برای حفظ حضور نظامی خود در داخل عراق و کاهش فشارهای وارده برای خروج نیروهایش از شمال این کشور، مفهوم «حضور نظامی» را با مفهوم «همکاری امنیتی» جایگزین کرد تا حساسیت علیه حضورش کاهش یابد.

حضور فالح الفیاض رئیس حشد شعبی در جریان بحث و امضای این تفاهم‌نامه به منزله یک تحول جدید برای ترکیه محسوب می‌شود که بیانگر آگاهی ترکیه بر لزوم ایجاد شرایط و رفتارهای متناسب با جناح‌های مسلح وابسته به نیروهای حشد الشعبی است.

از سوی دیگر روابط نزدیک میان برخی از جناح های مسلح در نیروهای حشد الشعبی و  پ.ک.ک در سال‌های اخیر مانع دستیابی ترکیه به اهداف راهبردی خود بود. ترکیه اهمیت دستیابی به یک پیشرفت در زمینه این روابط  و همچنین مشارکت محلی قوی پ.ک.ک در شمال عراق  را درک می کند.

پیامدهای محلی و منطقه‌ای

اقلیم کردستان:  اصلاح توازن سیاسی اربیل و سلیمانیه که اخیراً به نفع سلیمانیه شده است؛ به ویژه پس از اینکه حزب اتحاد میهنی اداره کرکوک را بدست گرفت.

پ.ک.ک: مدل اجرای تفاهم نامه سرنوشت این گروه را تعیین خواهد کرد. اما لازم به ذکر است که  روابطی خوبی که این حزب در سطح داخلی و منطقه‌ای طی سال‌های حضور در سنجار و … برقرار کرده است آن را قادر می سازد از هر تفاهمی بین عراق و ترکیه عبور کند.

گروه‌های مسلح هم‌سو با ایران: حضور گسترده این گروه‌ها در شمال عراق و عدم پذیرش حضور ترکیه در خاک این کشور می‌تواند مانع جدی در اجرای این تفاهم‌نامه شود.

ایران: ایران به دنبال یک ایجاد واقعیت جدید سیاسی و نظامی در دوران پسا داعش در مناطق شمالی عراق است. از سوی دیگر روابط خوب ایران و پ.ک.ک با مستقر کردن  آن‌ها در مناطق شمالی راه را برای بازگشت نیروهای ترکیه قطع می‌کند. بنابراین می‌توان گفت که ایران نقش خود را در  بی‌ثمر کردن این تفاهم‌نامه پررنگ خواهد کرد؛ زیرا تهدیدی مستقیم برای راهبرد کلی ایران در عراق و سوریه است.