دیپلماسی گازی با ترکمنستان؛ حلقه دوم تبدیل ایران به هاب انرژی
به گزارش اطلاع با ما دیپلماسی گازی با ترکمنستان– ترکمنستان چهارمین دارنده ذخایر گاز جهان بهشمار میرود اما بهدلیل عدم دسترسی بهآبهای آزاد برای تجارت انرژی به کشورهای همسایه وابسته است. افزایش اهمیت گاز طبیعی در روندهای جهانی انرژی سبب ارتقاء جایگاه ترکمنستان در منظومه ژئوپلتیک انرژی کشورهایی مانند چین، روسیه و ترکیه شده است. این اهمیت همواره مد نظر ج.ا.ایران نیز بوده است.
فراز و فرودهای تعامل گازی ایران و ترکمنستان
روابط دوجانبه گازی ایران و ترکمنستان از سال ۱۳۷۶ با احداث اولین خط لوله انتقال گاز از ترکمنستان به ایران آغاز شد. با افتتاح دومین خط لوله انتقال گاز (دولتآباد-خانگیران) با ظرفیت بیشینه سالانه ۱۲ میلیارد مترمکعب در سال ۱۳۸۹، مجموع ظرفیت واردات ایران به سالانه ۲۰ میلیارد متر مکعب افزایش یافت. با توجه به اینکه بخشی از تسویه گاز وارداتی از ترکمنستان از طریق تهاتر با کالا صورت میگرفت تجارت دوجانبه در سالهای آغازین دهه ۹۰ به بالاترین رکورد خود (نزدیک به یک میلیارد دلار) دست یافت.
با این وجود بیژن زنگنه وزیر وقت نفت در زمستان ۱۳۹۶ با ادعای قصور طرف ترکمن در تامین گاز از پرداخت مطالبات این کشور استنکاف ورزید. به تبع آن، ترکمنستان نیز صادرات گاز به ایران را متوقف و با شکایت به دیوان داوری بینالمللی، شرکت ملی گاز ایران را به پرداخت بدهی و جریمه محکوم کرد. این موضوع سبب تیرگی روابط دوجانبه شد و سطح روابط اقتصادی و سیاسی کاهش چشمگیر یافت (۱۳۷ میلیون دلار در سال ۱۳۹۹).
دیپلماسی انرژی دولت سیزدهم در قبال ترکمنستان
با روی کار آمدن دولت سیزدهم رویکرد حل و فصل دو جانبه مسائل با ترکمنستان در دستور کار قرار گرفت و این کشور بهعنوان نخستین مقصد خارجی سفر رئیس جمهور انتخاب شد. طی این سفر روسای جمهور دو کشور بر روی چارچوبی برای حل و فصل مسائل حقوقی و مالی توافق نمودند. همچنین قرارداد سوآپ گاز ترکمنستان به آذربایجان پس از ۵ سال وقفه با حجم سالانه ۲ میلیارد مترمکعب به نشانه حسن نیت دو طرف به امضاء رسید.
در قدم بعدی در دی ۱۴۰۲ باتوجه به قیمت مناسب و همچنین افت فشار گاز در مناطق شمال و شمال شرقی کشور خرید مستقیم گاز از ترکمنستان مطرح شد. از طرفی باتوجه به عدم امکان ایفای تعهد صادرات گاز به عراق توسط ایران و به تبع آن تقاضای دولت عراق مبنی بر خرید مستقیم گاز از ترکمنستان، پس از مذاکرات سهجانبه، توافق شد نیمی از ظرفیت انتقال گاز ترکمنستان معادل سالانه ۱۰ میلیارد مترمکعب بهصورت مستقیم به ایران صادر و نیم دیگر با احتساب حق سوآپ ۲۰٪ از طریق ایران به عراق منتقل شود.
این طرح که از جمله مهمترین اقدامات در سیاست خارجی دولت سیزدهم بهشمار میرود دستاوردهای مهمی همچون موارد ذیل را در پی داشته است:
احیاء و ارتقاء روابط سیاسی دوجانبه
گشایش مسائل اقتصادی دوجانبه از جمله توسعه تجارت، رفع موانع ترانزیت و گسترش همکاریهای برق و…
حل ناترازی انرژی و افت فشار در نواحی شمال و شمالشرقی
جلوگیری از حذف ایران از کریدورهای منطقهای انرژی مانند ترانسکاسپین و تاپی
تحقق تعهدات صادراتی و سوآپ گاز به عراق
امکان بازصادرات گاز به سایر کشورها نظیر پاکستان، عمان و ارمنستان
جمعبندی
یکی از مهمترین اهداف دولت سیزدهم پیشبرد دیپلماسی انرژی بهمنظور تبدیل جمهوری اسلامی ایران به هاب انرژی منطقه بود. توافق واردات سالانه ۱۱۰ میلیارد متر مکعب گاز از روسیه، اتصال شبکه برق خوی-وان بهعنوان گام نخست صادرات برق به اروپا، تبادل الکتریکی با حوزه قفقاز از طریق کریدورهای الکتریکی AIR و AGIR و احداث خط انتقال برق به قطر از جمله مهمترین این طرحهاست. در همین راستا، ابتکار گازی با ترکمنستان را میتوان مهمترین طرح پس از ابرپروژه انتقال گاز روسیه، در مسیر تبدیل ایران به هاب انرژی قلمداد نمود.
باید در نظر داشت که آثار احیاء روابط سیاسی با ترکمنستان صرفا به حوزه انرژی محدود نیست و سبب بهبود روابط دوجانبه و چندجانبه در حوزههایی نظیر فعالسازی مجدد معاهده ترانزیتی عشقآباد، افزایش سطح تجارت دوجانبه و چندجانبه با آسیای مرکزی، احداث خط جدید ۴۰۰ کیلوولتی مرو-سرخس شد. علاوهبر این زمینه شکلگیری ترانزیت ریلی چین به اروپا از قلمرو ترکمنستان-ایران را فراهم نموده است.
- نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
- نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : 0